Foto: CEMA - Luka K.

Ravnomerni regionalni razvoj predstavlja jedan od temelja održivog privrednog rasta i razvoja svake zemlje. Republika Srbija se, tokom godina koje su usledile nakon demokratskih promena 2000. godine, našla u vrtoglavim tranzicionim procesima, a jedno od ključnih tranzicionih pitanja bila je i politika ravnomernog regionalnog razvoja. Danas je Republika Srbija jedna od država sa najvećim regionalnim neravnomernostima u Evropi.

Neravnomerni regionalni razvoj naše države se ogleda u visokoj nezaposlenosti posmatrano po statističkim regionima, nedostatku infrastrukture, devastiranom industrijskom kompleksu, preteranoj koncentraciji privrednih delatnosti u Beogradskom regionu, demografskom pražnjenju značajnog dela zemlje i sl.

Regionalizacija je izuzetno složena i kontradiktorna materija - nezaobilazna strateška akcija usmeravanja razvojnih procesa u prostoru. Jedan od ciljeva regionalizacije je da se dovedu u sklad ekonomski, demografski i socijalni razvojni procesi. Nesklad tokova demografske tranzicije sa ekonomskim razvojem izazvao je u prostoru Srbije upečatljive promene i složene razvojne probleme, koji ukazuju da se u pristupu njenoj regionalizaciji dužna pažnja mora posvetiti demogeografskim pojavama i procesima, što do sada nijedna vlast u Srbiji nije uradila.

Dok decenijama unazad predstavnici vlasti u Srbiji govore o tome kako sve više mladih odlazi sa sela, da su gradovi sve puniji dok su ruralne sredine prepuštene zaboravu i propadanju, vreme prolazi, a trend napuštanja sela se nastavlja, bez obzira što nadležni povremeno pokušavaju da određenim akcijama to spreče.

2020. godina obeležena je pandemijom koronavirusa koja je okupirala sve pore društva. Ipak, bez obzira na vanredno stanje, na policijski čas, na nestabilnost u celokupnom funkcionisanju države, migracije stanovništva su nastavljene, i to u obimu kakav je bilo i prethodnih godina, što dalje ima uticaj na sve neravnomerniji regionalni razvoj države.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistku, tokom 2020. godine, 109.747 lica je trajno promenilo prebivalište u okviru Republike Srbije. Prosečna starost lica je 34,7 godina, a najviše osoba se selilo iz jedne u drugu opštinu unutar iste oblasti (37,2%). Posmatrano po regionima, Beogradski i Region Vojvodine su jedini imali pozitivan migracioni saldo.

Region Šumadije i Zapadne Srbije u periodu od 2016. do 2020. godine konstantno je imao veći broj odseljenih u odnosu na doseljena lica. Migracioni saldo je negativan, i prosečno godišnje iznosi oko  -3.900. Region Južne i Istočne Srbije u periodu od 2016. do 2020. godine takođe je imao negativnu vrednost migracionog salda, koja prosečno godišnje iznosi oko -3 000.

Zabrinjavajući podaci Republičkog zavoda za statistiku pokazuju da je prethodnih godina region Zapadne Srbije napustilo više od 10.000 stanovnika i to ne računajući migracije koje se odnose na privremeni ili trajni odlazak u inostranstvo. Samo 2020. godine  Zlatiborski okrug je napustilo 3.953 osobe što predstavlja najveći negativni migracioni saldo u Srbiji (-920).

Poslednji u nizu poteza vlasti da sačuva sela je odluka Ministarstva za brigu o selu koje je 28. juna 2021. godine raspisalo javni konkurs za dodelu bespovratnih sredstava za kupovinu kuće na ruralnom području. Užurbanost grada sada može da zameni seoska idila, a država je za to građanima na raspolaganje stavila po 1.200.000 dinara, odnosno nešto više od 10.000 evra. Ova odluka je dobro prihvaćena od građana pa je već do polovine septembra 2021. godine kupljeno 95 seoskih domaćinstava.  

Zapadna Srbija je na  raskrsnici  različitih  ideologija, kultura, vera, mentaliteta, kao i bogatog materijalnog i duhovnog nasleđa prožetog izuzetnim prirodnim vrednostima. Temeljnom  valorizacijom  njenih  potencijala  mogla  bi postati  okosnica razvoja turizma, kako  u  administrativnim granicama, tako i  u  širem regionu. U  kombinaciji  sa  prirodnim  resursima,  kao  glavnim  motivima  turističkih  kretanja  u  Zapadnoj  Srbiji,  kulturni  turizam  bi  mogao  postati  značajan  faktor  unapređenja  turizma uopšte i izdvojiti se kao samostalni vid turističkih kretanja. Međutim, najvažnije od svega, svi ovi potencijali su značajan resurs za ravnomerniji razvoj srpskih regiona i sprečavanje odliva, pre svega, mladih ljudi.

Očuvanje, staranje i dobro upravljanje prirodnim resursima u zaštićenim područjima zapadne Srbije zahteva napore svih zainteresovanih strana zato što je garant očuvanja, kako ekonomskih tako i ekoloških, kulturnih i demografskih vrednosti.

Naredna tema: Socijalni stub održivog razvoja

Izvor: Cemaforum

Projekat ''Stubovi održivog razvoja u zapadnoj Srbiji'' realizuje Centar za monitoring i aktivizam - CEMA uz podršku Fondacije za otvoreno društvo, Srbija. Stavovi i mišljenja izneti u ovom  projektu predstavljaju stavove autora i nužno ne izražavaju stavove donatora.